Đạo đức xuất bản

Tạp chí Khoa học Công nghệ Hàng hải (JMST) cam kết duy trì các tiêu chuẩn cao nhất về đạo đức trong xuất bản khoa học. Sự liêm chính trong học thuật là nền tảng của tri thức khoa học, và Tạp chí nhận thức sâu sắc trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ và thúc đẩy tính toàn vẹn của các công trình được công bố.

Để thực hiện cam kết này, JMST tuân thủ nghiêm ngặt các Nguyên tắc Thực hành Cốt lõi (Core Practices) và hướng dẫn của Ủy ban Đạo đức Xuất bản (Committee on Publication Ethics - COPE), một tổ chức phi lợi nhuận quốc tế hàng đầu về đạo đức xuất bản. Việc áp dụng một khuôn khổ đã được quốc tế công nhận như COPE không chỉ mang lại sự tin cậy ngay lập tức cho một tạp chí mới mà còn cung cấp một hệ thống quy trình rõ ràng để xử lý các vấn đề đạo đức phức tạp có thể phát sinh.

Trách nhiệm của tác giả

Tiêu chuẩn bài viết: Tác giả phải đảm bảo rằng bài viết của mình là nguyên gốc và chưa được xuất bản ở bất kỳ ấn phẩm nào khác. Tất cả số liệu và nguồn tài liệu phải được trình bày và trích dẫn chính xác trong bản thảo. Bất kỳ sự gian lận hoặc cố ý tuyên bố không đúng bị coi là vi phạm đạo đức và không được chấp nhận.

Tính bảo mật: Tác giả phải tôn trọng tính bảo mật trong quá trình phản biện và không được sử dụng thông tin có được trong quá trình phản biện cho mục đích cá nhân.

Quyền tác giả: Tất cả tác giả có đóng góp trong quá trình viết bài phải được liệt kê là đồng tác giả. Tác giả chính phải đảm bảo rằng tất cả đồng tác giả đều được kể tên và tất cả đồng tác giả đã xem và phê duyệt phiên bản cuối cùng của bản thảo.

Truy cập và lưu giữ dữ liệu: Tác giả có thể được yêu cầu cung cấp dữ liệu của mình cho người biên tập vì mục đích phản biện hoặc tuân thủ các yêu cầu về dữ liệu mở. Các tác giả cần sẵn sàng cung cấp quyền truy cập công khai vào dữ liệu của mình và lưu giữ dữ liệu một vài năm sau khi xuất bản.

Tính nguyên gốc và ghi nhận nguồn dữ liệu: Tác giả phải đảm bảo bài viết của mình là nguyên gốc và được trích dẫn chính xác. Cần có sự ghi nhận đúng đối với những nghiên cứu hoặc lời trích dẫn từ người khác.

Tuyên bố về xung đột lợi ích: Tác giả cần công khai mọi mối quan hệ tài chính hoặc mối quan hệ cá nhân với những người hoặc tổ chức có thể ảnh hưởng đến bài viết của mình. Bất kỳ nguồn hỗ trợ tài chính nào cho nghiên cứu đều phải được công nhận.

Thông báo về những sai sót trong bài báo đã xuất bản: Nếu tác giả phát hiện ra những sai sót nghiêm trọng hoặc thông tin không đúng trong bài báo đã xuất bản của mình, tác giả cần thông báo ngay cho biên tập viên và cùng phối hợp để thu hồi lại bài báo hoặc chỉnh sửa lại thông tin cho chính xác.

Trách nhiệm của người phản biện

Tính bảo mật: Người phản biện phải tôn trọng tính bảo mật trong quá trình thẩm định và không sử dụng thông tin thu được trong quá trình thẩm định vì mục đích cá nhân.

Tính khách quan: Người phản biện cần đưa ra những nhận xét khách quan và mang tính xây dựng cho tác giả để nâng cao chất lượng bài viết.

Năng lực: Người phản biện chỉ nên chấp nhận lời mời phản biện đối với những bài viết mà mình có chuyên môn cần thiết.

Trách nhiệm của biên tập viên

Tính công bằng: Biên tập viên đánh giá bản thảo dựa trên giá trị khoa học và đảm bảo rằng tất cả bản thảo đều được xử lý công bằng và không có sự phân biệt đối xử.

Tính bảo mật: Biên tập viên cần tôn trọng tính bảo mật trong quá trình phản biện và không tiết lộ bất kỳ thông tin nào về bản thảo hoặc quá trình phản biện.

Công khai xung đột lợi ích: Biên tập cần công khai bất kỳ xung đột lợi ích nào và đảm bảo rằng tất cả bản thảo đều được đánh giá một cách khách quan mà không có bất kỳ định kiến ​​cá nhân nào.

Quyết định xuất bản: Biên tập viên cần đảm bảo tất cả bài viết được xuất bản đều dựa vào chất lượng của bài viết chứ không dựa vào chủng tộc, giới tính, xu hướng tính dục hoặc các đặc điểm cá nhân khác của tác giả.

Bất kỳ hành vi vi phạm các tiêu chuẩn đạo đức xuất bản sẽ bị xử phạt bằng những hình thức thỏa đáng, bao gồm việc thu hồi lại bài báo đã xuất bản hoặc cấm tác giả vi phạm gửi bài trong tương lai.

Tuyên bố về xung đột lợi ích

Tất cả tác giả khi gửi bản thảo cho Tạp chí Nghiên cứu nước ngoài đều phải công khai mọi mối quan hệ tài chính hoặc mối quan hệ cá nhân với những người hoặc tổ chức có thể ảnh hưởng đến bài viết của mình.

Các tác giả phải công khai các xung đột lợi ích tiềm ẩn tại thời điểm gửi bài và thông tin sẽ được giữ bí mật trong quá trình bài viết được phản biện. Nếu bài viết được chấp nhận xuất bản, những xung đột lợi ích (nếu có) sẽ được công khai ở phần chú thích ngay trang đầu tiên của bài báo.

Biên tập viên của Tạp chí có quyền từ chối bài viết nếu có bất kỳ xung đột lợi ích tiềm ẩn nào không được công khai hoặc nếu việc công khai những xung đột lợi ích tiềm ẩn nguy cơ làm sai lệch bài viết.

Chính sách về Trí tuệ nhân tạo (AI)

Tạp chí Khoa học Công nghệ Hàng hải (Journal of Marine Science and Technology-JMST) nhận thức rõ vai trò ngày càng quan trọng của các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh trong hoạt động nghiên cứu, viết bài và xuất bản khoa học. Nhằm bảo đảm tính minh bạch, đạo đức và liêm chính học thuật, JMST ban hành chính sách về việc sử dụng công nghệ AI như sau. Chính sách này được xây dựng trên cơ sở các thông lệ tốt nhất quốc tế, bao gồm hướng dẫn của Elsevier và Ủy ban Đạo đức Xuất bản (COPE).

1. AI không được công nhận là tác giả

Các công cụ AI tạo sinh như ChatGPT, Gemini, Claude hoặc các công nghệ tương tự không được liệt kê là tác giả trong bất kỳ trường hợp nào. Quyền tác giả đòi hỏi khả năng đóng góp trí tuệ thực chất, chịu trách nhiệm về nội dung và tuân thủ các chuẩn mực đạo đức – học thuật. Do AI không có năng lực chủ thể và không thể thực hiện các nghĩa vụ này, chỉ những cá nhân đáp ứng đầy đủ tiêu chí tác giả đã được thiết lập mới được ghi nhận là tác giả trong các ấn phẩm của JMST.

2. Nghĩa vụ công bố việc sử dụng AI

Tác giả bắt buộc phải công khai đầy đủ mọi hình thức sử dụng công cụ AI tạo sinh hoặc công nghệ hỗ trợ bởi AI trong quá trình nghiên cứu và chuẩn bị bản thảo. Các hình thức sử dụng này bao gồm, nhưng không giới hạn ở:

  • Viết hoặc chỉnh sửa nội dung văn bản;
  • Dịch thuật;
  • Tạo hình ảnh, bảng biểu, sơ đồ;
  • Phân tích dữ liệu;
  • Gợi ý tài liệu tham khảo.

Mọi thông tin liên quan đến việc sử dụng AI phải được trình bày minh bạch trong một phần riêng của bản thảo, chẳng hạn như Lời cảm ơn (Acknowledgements) hoặc Phương pháp nghiên cứu (Methods).

Ví dụ về hình thức công bố phù hợp:

“Các tác giả đã sử dụng ChatGPT của OpenAI để chỉnh sửa và trau chuốt phần Mở đầu. Tất cả các nội dung đầu ra đều được các tác giả rà soát và xác minh.”

3. Trách nhiệm của con người và giám sát nội dung

Mặc dù các công cụ AI có thể hỗ trợ trong một số công đoạn phát triển bản thảo, trách nhiệm cuối cùng đối với nội dung công bố thuộc hoàn toàn về các tác giả con người. Tác giả có nghĩa vụ rà soát, chỉnh sửa và xác thực toàn bộ nội dung được AI hỗ trợ hoặc tạo ra, nhằm bảo đảm tính chính xác, tính nguyên gốc và sự phù hợp với các chuẩn mực nghiên cứu đạo đức. JMST sẽ coi tác giả là bên chịu trách nhiệm duy nhất đối với mọi sai sót, xuyên tạc hoặc vi phạm đạo đức phát sinh từ việc sử dụng AI.

4. Nghiêm cấm hành vi lạm dụng AI

JMST áp dụng chính sách không khoan nhượng đối với mọi hành vi lạm dụng công nghệ AI. Cụ thể, các hành vi sau đây bị nghiêm cấm:

  • Ngụy tạo hoặc làm sai lệch dữ liệu, kết quả nghiên cứu bằng công cụ AI;
  • Tạo ra các trích dẫn giả mạo, không chính xác hoặc không thể kiểm chứng;
  • Thao túng hình ảnh, biểu đồ hoặc dữ liệu trực quan theo cách gây hiểu nhầm hoặc vi phạm chuẩn mực đạo đức;
  • Sử dụng AI để mạo danh phản biện viên, tạo phản biện giả hoặc làm sai lệch quy trình phản biện – biên tập.

Nếu phát hiện bất kỳ hành vi vi phạm nào trước hoặc sau khi công bố, bản thảo sẽ bị từ chối hoặc rút lại, đồng thời JMST sẽ tiến hành các biện pháp xử lý thích hợp, bao gồm thông báo cho các cơ quan hoặc tổ chức liên quan.

5. Quy định đối với phản biện viên

Phản biện viên không được sử dụng công cụ AI tạo sinh để soạn thảo hoặc chỉnh sửa bản nhận xét phản biện nếu không có sự cho phép rõ ràng của Ban Biên tập. Trong trường hợp được phép, phản biện viên phải đảm bảo tuyệt đối giữ bí mật bản thảo, đồng thời chịu toàn bộ trách nhiệm cá nhân về nội dung phản biện, bất kể có sử dụng AI hỗ trợ hay không. Việc sử dụng AI phải được phản biện viên thông báo cho Ban Biên tập trong quá trình nộp bản phản biện.

6. Hướng dẫn bổ sung và cập nhật chính sách

JMST khuyến khích tác giả, phản biện viên và biên tập viên chủ động cập nhật và nâng cao hiểu biết về những tác động đạo đức của AI trong xuất bản khoa học. Để tham khảo thêm, xin xem:

Chính sách này sẽ được rà soát và cập nhật định kỳ nhằm phản ánh các tiêu chuẩn, công nghệ và yêu cầu đạo đức mới trong lĩnh vực xuất bản học thuật.